Przywiązanie w dzieciństwie a późniejsze relacje

Autor: Agnieszka Brzozowska

Czym jest styl przywiązania? Teoria stylów przywiązania została opisana przez Johna Bowlby’ego w 1973. Styl przywiązania oznacza typ więzi w związkach między ludźmi, który kształtuje się już w okresie niemowlęctwa. Prawdopodobnie ma to wpływ na rodzaj związków, w jakie angażować się będziemy w okresie dorosłości.

Jako dzieci pierwszą relację przywiązania kształtujemy z matką i to ta relacja często ma wpływ na nasze dalsze życie. Ale nie tylko – podobne znaczenie mają relacje z najbliższą rodziną, genetyka, a nawet procesy ewolucji. O co chodzi? Dziecko kształtuje styl przywiązania w oparciu o chęć przetrwania i przystosowania do warunków. Robi to m.in. przy pomocy opiekunów, których dziecko uważa za silniejszych i wzoruje się na nich, by pod ich opieką przejść do osiągnięcia samodzielności. Style przywiązania rodziców/opiekunów rzutują na to, jaki styl przywiązania może zostać przyjęty przez dziecko, co działa na zasadzie modelowania i uczenia się społecznego od osób znaczących dla dziecka. Style przywiązania są względnie trwałe, co w praktyce oznacza, że wykształcony w dzieciństwie styl przywiązania zazwyczaj utrzymuje się na przestrzeni życia. W dorosłości styl przywiązania określa stosunek człowieka do bliskości a także sposób, w jaki na nią reaguje i odwzajemnia w bliskich relacjach. Dotyczy również ogólnego pojmowania bliskości , sposobu radzenia sobie z konfliktami i stresem, podejściem do relacji intymnych oraz umiejętności komunikacji swoich potrzeb względem partnera.

Zachowania typowo przywiązaniowe kształtują się nie wcześniej niż od szóstego do siódmego miesiąca życia i wtedy dotyczą one dość konkretnych osób – matki lub innego głównego opiekuna. Od około trzeciego roku życia dzieci nabywają umiejętność rezygnacji z bliskości fizycznej dla więzi bardziej emocjonalnych i opartych w większym stopniu na reprezentacjach umysłowych (poznawczych). Jest więc nadzieja na wyjście z domu bez towarzyszącego nam za drzwiami rozdzierającego płaczu!

Jakie w takim razie są style przywiązania, jak je rozpoznać i co oznaczają? Na podstawie teorii przywiązania Bowlby’ego (1973) Ainsworth i współpracownicy (Ainsworth, Blehar, Waters i Wall, 1978) wyróżnili trzy główne style przywiązania: bezpieczny, lękowo-ambiwalentny oraz unikowy.

Bezpieczny styl przywiązania kształtuje się wtedy, gdy w okresie niemowlęctwa matka była dostępna dla dziecka głównie pod względem kontaktu. Starsze dzieci w sytuacji chwilowej rozłąki z matką są spokojne lub też stosunkowo łatwo je pocieszyć. Bliska osoba oznacza dla nich bezpieczeństwo i tworzy dla nich przestrzeń gdzie w razie zagrożenia wie, że nic mu nie grozi. Dzięki matce / opiekunowi i ich wsparciu dziecko jest w stanie odkrywać i poznawać świat (Lubiewska, 2019).

Jak charakteryzuje się osoba z takim stylem przywiązania? Są to osoby, które posiadają ugruntowane poczucie własnej wartości, samoakceptację, poczucie bycia kochanym, godnym opieki i troski, swobodę w wyrażaniu emocji. W razie problemów szukają rozwiązań, a ich otoczenie ma poczucie, że można na nich polegać. Są w stanie otworzyć się przed drugą osobą, co uznaje się za podstawowy czynnik kształtujący intymność w relacjach (Karbowa, 2012).

Główne cechy stylu bezpiecznego:

  • Wykazuje stałość w uczuciach, umie budować zaufanie
  • Komunikuje jasno swoje potrzeby i emocje
  • Nie stosuje gierek emocjonalnych, manipulacyjnych
  • Z łatwością okazuje i odwzajemnia uczucia
  • Nie ucieka przed zaangażowaniem w związku ani się go nie boi
  • W kłótni dąży do kompromisu

Lękowo – ambiwalentny styl przywiązania kształtuje się, gdy matka nie reaguje w sposób konsekwentny na potrzebę kontaktu z dzieckiem (brak reakcji na płacz dziecka, brak nawiązywania z nim więzi, mówienia do niego, ignorowanie jego potrzeb fizjologicznych itp.). Dziecko charakteryzuje się lękiem i niepokojem. Dziecko obawia się rozłąki z matką, na pojawienie się matki może reagować ulgą lub złością. Zazwyczaj jest to dziecko niepewne siebie i może nieadekwatnie radzić sobie ze stresem.

Jak charakteryzuje się osoba z takim stylem przywiązania? W przyszłości osoba z takim stylem przywiązania może bardzo obawiać się opuszczenia przez partnera. Wynika to z niskiej samooceny, jak i podatności na zranienie oraz zależnością od innych.

Główne cechy stylu lękowo-ambiwalentnego:

  • Pragnie dużo bliskości w związku
  • Martwi się odrzuceniem, opuszczeniem
  • Stosuje gierki emocjonalne, manipulacyjne aby utrzymać zainteresowanie sobą (udawanie niedostępnego/niedostępnej)
  • W kłótni obraża się lub wybucha na partnera
  • Pozwala drugiej osobie nadawać ton relacji i stosuje się do nich
  • Jest podejrzliwa/zazdrosna

Unikający styl przywiązania kształtuje się w sytuacji, gdy matka jest niedostępna dla dziecka pod względem kontaktu i obecności. Głównie dotyczy to sytuacji, które dziecko uznaje za zagrażające, w takiej sytuacji dziecko również uczy się unikania i ignorowania matki. Dzieci charakteryzujące się tym stylem przewiązania są lękliwe, jak i zagubione i nieadekwatnie radzą sobie ze stresem. Unikają one matki w chwili jej powrotu, a do osoby nieznajomej mogą odnosić się bardziej przyjaźnie niż do matki. Również pod względem kontaktu cielesnego z matką mogą się wycofywać.

Jak charakteryzuje się osoba z takim stylem przywiązania? W dorosłości takie osoby charakteryzują się strachem przed zależnością oraz bliskością w relacjach, przez co są stają się nadmiernie samodzielne i niechętnie otwierają się przed drugą osobą. Konsekwencją tego zachowania jest brak bliskości, tłumienie emocji, samowystarczalność, nadmierna niezależność, wyparte poczucie osamotnienia.

Główne cechy stylu unikającego:

  • W relacji wysyła sprzeczne sygnały do partnera
  • Tworzy fizyczny i emocjonalny dystans
  • Mocno wyznacza granice w związku, których nie pozwala przekroczyć
  • Nie ufa partnerowi, boi się wykorzystania
  • W czasie kłótni wychodzi lub wybucha
  • Niechętnie komunikuje się z partnerem na temat swoich uczuć czy potrzeb

Podsumowując, styl przywiązania definiuje się jako poczucie zaufania i bezpieczeństwa w związkach interpersonalnych, kształtujących się w okresie niemowlęctwa. Jest to też utrwalony sposób myślenia i zachowywania się w związkach z innymi ludźmi, wpływ ma także aspekt osobowości i różnic indywidualnych między ludźmi. Style przywiązania to pewne kontinuum, gdzie osoba może stanowić pewną mieszankę zachowań charakterystycznych dla danego typu stylu przywiązania. Styl przywiązania mimo względnej trwałości, może zmienić się na przestrzeni życia przez własne doświadczenia (np. traumę) czy związek z osobą o przeciwnym typie naszego stylu przywiązania. Również rola rodziców jest ważna ponieważ to oni nas kształtują i przystosowują do życia. Musimy jednak pamiętać, że sytuacje które kształtują styl lękowo-ambiwalentny lub unikający zakładają wielokrotne, powtarzalne i świadome działanie. Nie należy się obawiać, że jeśli dziecko płakało minutę dłużej bo nie zdążyłyśmy dostatecznie szybko wyskoczyć spod prysznica, będzie to miało znaczące konsekwencje w jego dorosłym życiu. Jest to natomiast ciekawe narzędzie, żeby uświadomić sobie naturę swoich relacji zarówno z członkami rodziny w dzieciństwie, jak i z partnerem w dorosłym życiu.

Bibliografia: Bowlby J. (2007), Przywiązanie. (przeł. M. Polaszewska-Nicke). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. CASSIDY J., KOBAK R.R. (1988). Avoidance and its Relationship with other Defensive Processes. W: J. BELSKY, T. NEZWORSKI (red.), Clinical Implications of Attachment (s. 300-323). Hillsdale–New Jork: Erlbaum. KARBOWA M. (2012). Samotność w świetle teorii przywiązania. Studia Psychologiczne, 50 (1), 27-38. Mikulincer M., Shaver P.R. (2007), Attachment in Adulthood. Structure, Dynamics, and Change. New York, London: The Guilford Press. Vasquez K., Durik A.M., Hyde J.S. (2002), Family and Work: Implications of Adult Attachment Styles. Personality and Social Psychology Bulletin, 28, 7, 874–886. WEI M., RUSSELL D.W., MALLINCKRODT B., VOGEL D.L. (2007). The Experiences in Close Relationship Scale (ECR) – Short Form: Reliability, Validity, and Factor Structure. Journal of Personality Assessment, 88 (2), 187-204. WISEMAN H., MAYSELESS O., SHARABANY R. (2006). Why are they Lonely? Perceived Quality of Early Relationships with Parents, Attachment, Personality Predispositions and Loneliness in First-Year University Students. Personality and Individual Differences, 40, 237-248


Dane osobowe zawarte w formularzu kontaktowym będą przetwarzane przez Fundację Mama na Huśtawce, ul. Aniołowska 4, 95-100 Zgierz w celu udzielenia odpowiedzi lub załatwienia Państwa sprawy.

Adres Fundacji

ul. Aniołowska 4
95-100 Zgierz

Dane Fundacji Mama na Huśtawce

Numer rachunku bankowego Santander
Bank Polska S.A.
97 1090 2705 0000 0001 4823 9519
KRS 0000905896
NIP 7322203586