Leczenie przeziębienia podczas laktacji: Jak bezpiecznie złagodzić objawy

Karmienie piersią to wyjątkowy czas w życiu kobiety, który jednak może wiązać się z wyzwaniami, szczególnie gdy pojawiają się przeziębienia i inne infekcje. Wiele matek zastanawia się, jak bezpiecznie stosować leki, aby nie zaszkodzić dziecku. Dobra wiadomość jest taka, że większość łagodnych infekcji nie stanowi przeszkody dla kontynuowania karmienia piersią, a wiele leków stosowanych w objawowym leczeniu przeziębienia stanowi niskie ryzyko w okresie laktacji.

Mleko matki zawiera przeciwciała, które pomagają chronić dziecko przed zachorowaniem. Nawet jeśli mama karmiąca piersią ma katar, kaszel czy gorączkę, powinna kontynuować karmienie, ponieważ jej organizm produkuje przeciwciała, które przechodzą do mleka i mogą wspomagać układ odpornościowy dziecka. Warto przy tym pamiętać o zasadach higieny, takich jak częste mycie rąk, unikanie całowania dziecka, zasłanianie ust podczas kaszlu i kichania np. jednorazową chusteczką higieniczną.

Leczenie przeziębienia i sezonowych infekcji wirusowych zazwyczaj opiera się na łagodzeniu objawów, a organizm mamy samodzielnie zwalczy wirusa w ciągu kilku dni. Jeżeli jednak samopoczucie mamy jest pogorszone, a objawy utrudniają opiekę nad dzieckiem, należy zadbać o komfort mamy hamując uciążliwe objawy choroby. Warto pamiętać o tym, żeby podczas samoleczenia sięgać po preparaty skuteczne, czyli takie, których działanie zostało udowodnione w badaniach oraz stosować je przez krótki czas. Ogromna ilość różnego rodzaju preparatów i suplementów diety w aptece stanowi duże wyzwanie, jeśli chodzi o właściwy wybór. W razie wątpliwości, jaki preparat wybrać, warto zasięgnąć porady specjalisty (np. farmaceuty laktacyjnego), którego rekomendacje bazują na rzetelnej wiedzy i aktualnych wytycznych, a nie na celach marketingowych i sprzedażowych. 

Gorączka, ból mięśni, ból głowy

Lekami pierwszego wyboru u mam karmiących piersią są paracetamol oraz ibuprofen. Paracetamol przenika do mleka w minimalnych ilościach, a dawka, którą może przyjąć dziecko z mlekiem mamy jest dużo niższa od dawek stosowanych w pediatrii. Ibuprofen natomiast, ze względu na swoje właściwości farmakokinetyczne, praktycznie nie przenika do pokarmu kobiecego. Oba leki uznawane są za bezpieczne podczas laktacji.

Katar, wodnisty wyciek z nosa

Krople do nosa lub spraye zawierające ksylometazolinę, oksymetazolinę czy nafazolinę są uznawane za bezpieczne u mam karmiących piersią. Jeżeli są one stosowane właściwie nie spodziewamy się wystąpienia substancji w mleku. Należy pamiętać jednak o odpowiednim dawkowaniu, tj. dwa razy na dobę, nie dłużej niż 5-7 dni.

Zatkany nos, zapalenie zatok

W przypadku przewlekłego zapalenia zatok u mamy karmiącej piersią można rozważyć stosowanie pseudoefedryny w połączeniu z ibuprofenem. Pseudoefedryna przenika do mleka w ilościach nieistotnych kliniczne, może jednak wpływać na produkcję mleka, co należy wziąć pod uwagę zwłaszcza w pierwszych miesiącach karmienia piersią. Należy ją stosować w najmniejszej skutecznej dawce, przez krótki czas i obserwować wpływ na laktację. Pomocne w oczyszczaniu nosa będą hipertoniczne preparaty wody morskiej oraz inhalacje hipertonicznymi, 3 % roztworami soli fizjologicznej.

Suchy kaszel

Za leki o niskim ryzyku uważa się dekstrometorfan i butamirat. Stosowanie leków przeciwkaszlowych wymaga nieco większej uwagi, ponieważ aby leki te zadziałały, muszą przejść przez specjalną barierę, tzw. barierę krew-mózg. Bariera ta jest podobna do bariery, przez którą leki przenikają z krwi do mleka, więc zalecana jest nieco większa ostrożność i w przypadku dłuższego stosowania tych substancji, konsultacja ze specjalistą.

Mokry kaszel

Za bezpieczną substancję uznaje się acetylocysteinę, która dopuszczona jest do stosowania w okresie noworodkowym i niemowlęcym. W przypadku stosowania leków wykrztuśnych ważne jest odpowiednie nawadnianie, czyli wypijanie dużej ilości płynów w ciągu dnia.

Ból gardła

Stosowanie leków do ssania o działaniu miejscowym, takich jak pastylki z prawoślazem, porostem islandzkim czy wyciągami ziołowymi uznaje się za leki o niskim ryzyku w okresie karmienia piersią. Substancja taka jak alkohol 2,4-dichlorobenzylowy również stanowi niskie ryzyko, przy właściwym stosowaniu, do 4 pastylek w ciągu dnia. Pomocne mogą okazać się też inhalacje za pomocą soli fizjologicznej z dodatkiem kwasu hialuronowego, a w przypadku bardzo silnego bólu gardła można sięgnąć po doustne leki przeciwbólowe, paracetamol lub ibuprofen.

Nie mniej ważne niż stosowanie leków…

Poza stosowaniem odpowiednio dobranych preparatów bardzo ważne jest nawadnianie, odpoczynek i odpowiednia ilość snu. W miarę możliwości warto zadbać o wsparcie rodziny, aby mama karmiąca mogła wypocząć, co pozwala organizmowi szybciej zwalczyć chorobę. Badania pokazują, że odpoczynek i przyjmowanie dużej ilości płynów pozwalają skrócić czas trwania infekcji wirusowych.

Lecz się bezpiecznie, dla siebie i dziecka

Rozważnie należy stosować różnego rodzaju olejki eteryczne, jeżeli mama opiekuje się noworodkiem, niemowlakiem lub małym dzieckiem. Stosowanie olejków eterycznych w obecności małych dzieci obarczone jest pewnego rodzaju ryzykiem, ze względu na wysoką zawartość substancji drażniących w olejkach eterycznych. Rozpylanie olejków w obecności dziecka i ich wdychanie może prowadzić do podrażnień skóry, nasilenia alergii, a nawet trudności w oddychaniu spowodowanych skurczem oskrzeli. Wiele olejków eterycznych jest przeciwwskazanych u dzieci poniżej 3 r.ż.

Ryzyko zastosowania konkretnego leku podczas karmienia piersią zależy od bardzo wielu czynników, takich jak wiek dziecka, choroby przewlekłe mamy i dziecka, dodatkowo przyjmowane preparaty. Jeżeli mama karmi wcześniaka, noworodka lub występują u nich choroby przewlekłe, należy bardzo ostrożnie podejść do kwestii leczenia, a zastosowanie leków i preparatów OTC (dostępnych bez recepty) skonsultować z farmaceutą specjalizującym się w laktacji.

Autor: mgr farm. Monika Wilk-Banach. Jestem farmaceutką i prowadzę prywatną praktykę. Wspieram mamy karmiące piersią i oceniam bezpieczeństwo stosowania leków podczas laktacji. Edukuję nt. świadomego i bezpiecznego stosowania leków i suplementów diety. Duży nacisk kładę na profilaktykę zdrowotną dzieci i dorosłych.

Źródła:

1. Drugs and Lactation Database (LactMed®) – Ibuprofen.
2. Drugs and Lactation Database (LactMed®) – Acetaminophen.
3. Nice FJ, Snyder JL, Kotansky BC. Breastfeeding and over-the-counter medications. J Hum Lact. 2000 Nov;16(4):319-31. Review. Erratum in: J Hum Lact 2001 Feb;17(1):90.
4. Shum S, Yadav A, Fay E, Moreni S, Mao J, Czuba L, Wang C, Isoherranen N, Hebert MF. Infant Dextromethorphan and Dextrorphan Exposure via Breast Milk From Mothers Who Are CYP2D6 Extensive Metabolizers. J Clin Pharmacol. 2021 Dec 8.
5. Walls L, Baker CF, Sarkar S. Acetaminophen-induced hepatic failure with encephalopathy in a newborn. J Perinatol. 2007
6. Brener P, Ballardo M, Mariani G, Ceriani Cernadas JM. Medication error in an extremely low birth weight infant: paracetamol overdose. Arch Argent Pediatr. 2013
7. Johnson HM, Eglash A, Mitchell KB, Leeper K, Smillie CM, Moore-Ostby L, Manson N, Simon L; Academy of Breastfeeding Medicine. ABM Clinical Protocol #32: Management of Hyperlactation. Breastfeed Med. 2020 Mar;15(3):129-134.
8. Aljazaf K, Hale TW, Ilett KF, Hartmann PE, Mitoulas LR, Kristensen JH, Hackett LP. Pseudoephedrine: effects on milk production in women and estimation of infant exposure via breastmilk. Br J Clin Pharmacol. 2003
9. F. Bakkali, S. Averbeck, D. Averbeck, M. Idaomar. Biological effects of essential oils – A review. 2008
10. J Tyler Ramsey, B Carrie Shropshire, Tibor R Nagy, Kevin D Chambers, Yin Li, Kenneth S Korach. Essential Oils and Health. Yale J Biol Med. 2020 Jun; 93(2): 291–305.