Jak wychować szczęśliwe dziecko – cz. 3 Rodzicielstwo bliskości

Kolejną koncepcją z zakresu metod wychowawczych, która zostanie pokrótce omówiona jest koncepcja rodzicielstwa bliskości. To termin znany od dawna, ale dla każdego może on oznaczać coś innego. Dla jednych jest to bliskość cielesna i troskliwość, dla innych coś trochę szerszego, np. bycie otwartym na potrzeby i emocje dzieci. Czym tak naprawdę jest rodzicielstwo bliskości i czy można sprowadzić je do kilku sztywnych zasad?

Rodzicielstwo oparte na bliskości jest jednym z najstarszych sposobów opiekowania się dzieckiem. Istota tego podejścia sprowadza się do:

• Reagowania na potrzeby dziecka: w tym także umiejętność powiedzenia tak/nie, , bo rodzicielstwo oparte na przywiązaniu bierze pod uwagę nie tylko potrzeby dzieci, ale także rodziców
• Czułego rodzicielstwa: w momencie kiedy potrzeby dziecka są zaspokajane, a to co ma do zakomunikowania wysłuchane, z czasem maluch uczy się wierzyć w swoje możliwości dawania sygnałów, co prowadzi do polepszenia komunikacji rodzic-dziecko. Badania w tym obszarze jednoznacznie pokazują, że zaspokajanie potrzeb dziecka w pierwszym okresie jego życia powoduje, że jest ono bardziej zrównoważone, samodzielne i lepiej radzi sobie ze stresem w przyszłości
• Stosowania narzędzi, spośród których można wybrać te, które najbardziej odpowiadają rodzicom w budowaniu ich związku z dziećmi. Rodzicielstwo Bliskości jest interakcją z dzieckiem, a narzędzia bliskości pomagają w utrzymaniu jej.

Rodzicielstwa bliskości nie należy rozumieć jako rygorystycznej metody wychowawczej, a raczej jako pewne wsparcie dla rodziców, którzy chcą zrozumieć potrzeby własnego dziecka i zadbać o to, by rosło w poczuciu własnej wartości. Nie chodzi tu o tzw. bezstresowe wychowanie i niestawianie dziecku żadnych granic. W rodzicielstwie bliskości ważne są potrzeby wszystkich członków rodziny oraz empatia wobec siebie nawzajem. Omawiana koncepcja przede wszystkim opiera się na łagodności rodziców nie tylko wobec dziecka, ale przede wszystkim wobec samych siebie, wobec własnych błędów czy braku zasobów. Nie tylko relacja z dzieckiem jest ważna, ale także relacja z partnerem oraz z samym sobą- wszystkie one są tak samo istotne. Gdy rodzic dba o siebie, ma więcej energii i cierpliwości do wspierania dziecka w jego trudnych emocjach, staje się mniej sfrustrowany, lepiej rozumie swoje dziecko i towarzyszące mu uczucia.

Rodzicielstwo Bliskości bazuje na teorii więzi i opiera się na 7 najważniejszych zasadach, zwanych filarami. Pamiętaj, że nie musisz przestrzegać wszystkich wymienionych reguł. Traktuj to bardziej jako pewną podpowiedź oraz wsparcie w całym procesie bycia rodzicem.

1. Bliskość od momentu narodzin – jako, że dni i tygodnie po narodzinach to czas wyjątkowo delikatny, to głównym celem matki i dziecka w tym okresie jest bycie blisko siebie. Dziecko zaraz po narodzinach odczuwa naturalną, biologiczną potrzebę bliskości, a matka chce się nim opiekować. To pomaga wzajemnemu dopasowaniu się do swoich potrzeb. Noworodek – jeśli tylko stan jego zdrowia nie budzi niepokoju – po urodzeniu powinien mieć nieprzerwany kontakt z mamą skóra do skóry (jest to tak zwane kangurowanie). Położony na brzuchu mamy uspokaja się i ogrzewa. Jego skórę zasiedla również przyjazna mikroflora od mamy. To czas wyjątkowy, kiedy rodzice mogą pierwszy raz spojrzeć w oczy swojego nowonarodzonego dziecka i zacząć budować rodzinę w zupełnie nowym składzie.
2. Karmienie piersią – jest to trening w odczytywaniu sygnałów płynących ze strony maluszka. Nauczenie się jego mowy ciała pomaga poznać noworodka. Karmienie piersią zapewnia dziecku i matce dobry początek w ich wspólnym życiu i ulepsza także porozumienie między matką i dzieckiem poprzez stymulację jej ciała do produkcji prolaktyny i oksytocyny- hormonów zapewniających przepływ matczynych uczuć. Pamiętaj jednak, że każda metoda karmienia, również butelką, wiąże się dla dziecka z bliskością i może pomóc budować waszą więź.
3. Noszenie dziecka – noszone i przytulane dziecko szybciej się uspokaja, warto więc zaspokajać tę pierwotną potrzebę malucha. Noszenie dziecka stymuluje układ przedsionkowy i wspiera rozwój zmysłu równowagi oraz czucia głębokiego. Pozwala także umacniać więź. Dodatkowo dzieci, które były dużo noszone prawdopodobnie mogą mieć wysokie poczucie bezpieczeństwa, co powoduje, że szybciej i chętniej eksplorują świat oraz łatwo adaptują się w nowych środowiskach i przestrzeniach.
4. Spanie blisko dziecka – warto tutaj pamiętać, że to wybór rodziców: czy chcą spać z dzieckiem (pod warunkiem zapewnienia zasad bezpieczeństwa) czy też blisko jego łóżeczka czy innego miejsca snu. Dziecko może spać w sypialni rodziców w osobnym łóżeczku, koszyku, kołysce czy dostawce do dużego łóżka. Udowodniono, że bliskie spanie ułatwia nocne karmienia, pozwala dziecku się wyciszać, a rodzicom odpowiednio reagować na jego płacz. Ułatwia również rodzicom wykorzystanie czasu na odpoczynek i sen, których w pierwszych latach dziecka zwykle brakuje. Czasem wystarczy dotknąć rączki malca, by pomóc mu spokojnie zasnąć po chwilowym przebudzeniu.
5. Reagowanie na płacz maluszka – płacz dziecka jest sygnałem, który ma pomóc mu w przetrwaniu, a rodzicom w poznaniu dziecka. Opiekuńcze reagowanie na płacz buduje poziom zaufania. Dzieci wierzą, że opiekunowie reagują na ich sygnały. Z kolei rodzice stopniowo uczą się wierzyć we własne kompetencje i zauważają, że potrafią sprostać oczekiwaniom dziecka. To znacznie podnosi poziom komunikacji rodziców i niemowlęcia.
6. Wystrzeganie się dziecięcych „treserów” – młodzi rodzice bardzo często zalewani są potokiem „dobrych rad i wskazówek”. Warto podchodzić do nich z pewnym dystansem i ufać własnej intuicji oraz ufać osobom kompetentnym, które są świadome natury dziecka oraz wspierające (doula, zaufana położna, pediatra). W sytuacji kiedy potrzebujesz porady, staraj się rozważnie dobierać ekspertów. Rady, które po prostu sprowadzają się do sztywnego i radykalnego rodzicielstwa, które nakazują trzymania się ścisłego rozkładu, a nie bazują na obserwacji dziecka, są nieefektywne i przyczyniają się do licznych strat, a nie korzyści. Nie jest to zatem mądra inwestycja, bo tworzy niepotrzebny dystans pomiędzy rodzicem a dzieckiem
7. Równowaga – to co ważne w podejściu Rodzicielstwa bliskości to poszanowanie potrzeb wszystkich członków rodziny. Oczywiście opieka nad noworodkiem jest wymagająca i troskliwe zajmowanie się nim jest ważne, ale równie ważne jest prawo do odpoczynku czy chwili dla siebie. Pamiętaj, że dziecko przede wszystkim potrzebuje rodziców szczęśliwych oraz spełnionych.

Rodzicielstwo oparte na przywiązaniu i bliskości najlepiej wprowadzać od samego początku, bo wówczas kiedy dziecko jest małe, automatycznie akceptuje ten sposób opieki. Natomiast na miłość i szacunek nigdy nie jest za późno, dlatego filozofię RB można stosować spokojnie przez całe życie dziecka (dostosowując je do możliwości rozwojowych). Co należy ponownie podkreślić- rodzicielstwo bliskości nie jest tylko zbiorem reguł czy zasad, których należy przestrzegać w kontakcie z dzieckiem. Jest to bardziej pewien styl, który rodzice mogą stosować zgodnie z własną intuicją. Najważniejsze jest nawiązanie bliskości z dzieckiem, a przytoczone 7 zasad głównych może pomóc w nawiązaniu jej. Gdy więź jest zbudowana, ważne jest wypracowanie własnego stylu opieki, zmodyfikowanie tego co nie działa oraz trzymanie się tego co jest efektywne. Dzięki temu dochodzi do dopasowania się rodzica i dziecka – czyli zbudowania związku, w którym emocje, potrzeby i granice rodzica są równie ważne jak emocje, potrzeby i granice dziecka.

Bibliografia:

https://dziecisawazne.pl/7-zasad-rodzicielstwa-bliskosci/ (data dostępu: 10.03.2022 rok)

(data dostępu: 10.03.2022 rok)

https://dziecisawazne.pl/nvc/ (data dostępu: 10.03.2022 rok)

Mikler-Chwastek, A. (2016). Opieka nad małym dzieckiem dawniej i dziś. Tom XXV, 25(2), 537-548.